Fikret SOYAL, Kelâmcıların Tevhid Müdafaası, Ankara: İksad Publishing House, 2020, 242 s.

Fakültemiz Kelâm Anabilim Dalı’ndan Doç. Dr. Fikret SOYAL’ın “Kelâmcıların Tevhid Müdafaası” adlı eseri yayımlandı. Eserde, Müslümanların inanç esaslarının temellendirilmesi yanında bu esasların savunulması misyonunu da üstlenen kelâm âlimlerinin, Hıristiyanların teslis inancına yönelttikleri eleştiriler konu edilmiştir. Kur’ân’da Tevhid inancına aykırı olarak nitelenen teslis inancına karşı Hz. Peygamber döneminde başlayan eleştiriler, sonraki dönemlerde de kelâmcılar tarafından etkili bir şekilde devam ettirilmiştir. Bu minvalde ortaya konulan ilmi birikimin ele alındığı eserde öncelikle Hıristiyan teolojisinde teslis inancının ortaya çıkış süreci, erken dönem Hıristiyan mezheplerinden Nestûrîler, Ya‘kûbîler ve Melkânîler arasında konuyla ilgili farklı yaklaşımlar ve 325-787 yılları arasında toplanan konsillerde teslis inancıyla ilgili kabul edilen esaslar incelenmiştir. Karşılaştırmalı teoloji hüviyetindeki bu çalışmada ayrıca Hz. Îsâ hakkında Kur’ân’da yer alan esaslar, kelâmcıların teslis eleştirilerinin genel çerçevesini oluşturması açısından ele alınmıştır. Eserde ayrıca kelâmcıların teslis eleştirilerindeki yöntem ve konuya yaklaşım şekilleri irdelenmiş ve tartışmalar, ilk müstakil reddiyeler olan Abdullah b. İsmâil el-Hâşimî, Ali b. Rebân et-Tâberî, Ebû Îsâ el-Verrâk ve Câhiz eserleri ile sonraki dönemlerde konuya yer veren klasik kelam eserlerinden oluşan geniş bir örneklem üzerinden ortaya konulmuştur.

 Mu‘tezilî, Eş‘arî ve Mâtürîdî âlimler başta olmak üzere farklı dönemlerde telif edilen kelâm eserlerinde ve müstakil reddiyelerde dile getirilen teslis eleştirileri ve kelâmcıların eleştirilerinde takip ettikleri yöntemler hakkında da zengin bir içerik sunan eser, bu yönüyle Hristiyanlara yönelik reddiye literatürü ve içeriğine dair başvuru kaynağı hüviyetindedir. Müstakil reddiyeler dışında teslis eleştirilerine, klasik kelâm eserlerinde genellikle uluhiyet konusuyla ilgili bir sorun olarak yer verildiğini ortaya koyan SOYAL, bu hususta Mâtürîdî’nin istisna teşkil ederek konuyu nübüvvet meselesiyle ilgili bir sorun olarak ele aldığını belirtmekte ve Hıristiyan teolojisi hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olduklarını belirttiği kelâmcıların, teslis eleştirilerinde esas olarak “teslisin aklen tutarsız” olduğunu ortaya koymayı amaçladıkları tespitinde bulunmaktadır.